Μεγάλη συγκέντρωση ελευθέρων ριζών οδηγεί σε μια κατάσταση που ονομάζεται «οξειδωτικό στρες» επιφέροντας διάφορες κυτταρικές μεταβολές που έχουν συνδεθεί με ασθένειες εξασθένισης και γήρανσης του οργανισμού, όπως καρκίνο, νόσο Πάρκινσον, και άλλες μεταβολικές παθήσεις (καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη).

Ο ρόλος των αντιοξειδωτικών είναι να αναστείλουν ή να εμποδίσουν τις υπερβολικές οξειδώσεις, έτσι ώστε το σώμα να διατηρεί μια ορισμένη ισορροπία και οι αντιοξειδωτικοί μηχανισμοί να υπερισχύουν σε σχέση με τους οξειδωτικούς παράγοντες (ελεύθερες ρίζες). Το αντιοξειδωτικό σύστημα του οργανισμού είναι εξοπλισμένο από την ενδογενή άμυνα ενώ παράλληλα τροφοδοτείται και από εξωγενείς πηγές (διατροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά). Ουσιαστικά, τα αντιοξειδωτικά αλληλεπιδρούν με τις ελεύθερες ρίζες και τις εξουδετερώνουν αποτρέποντας τις βλάβες στη δομή των κυττάρων.

Όπως δείχνουν οι έρευνες, ειδικά για την περίπτωση της άσκησης, όσο αυτή παραμένει χαμηλή ή μέτρια σε ένταση, ενισχύεται η ενδογενής αντιοξειδωτική άμυνα ανεξάρτητα από τη διατροφή. Ταυτόχρονα, όμως, ισχύει και το εξής παράδοξο. Όσο πιο έντονη και μεγαλύτερης διάρκειας είναι η φυσική δραστηριότητα, τόσο περισσότερες ελεύθερες ρίζες παράγονται φυσιολογικά ως υποπροϊόν του μεταβολισμού της ενέργειας.

Έτσι, με τη λογική ότι οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να συντελούν στη μυϊκή καταπόνηση, πολλοί αθλητές καταφεύγουν στη χρήση αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων προκειμένου να «αντιμετωπίσουν» τις καταστροφικές επιπτώσεις του οξειδωτικού στρες. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα που να υποστηρίζουν χορήγηση αντιοξειδωτικών εφόσον οι αθλούμενοι ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή. Πιο συγκεκριμένα, μια σειρά από πρόσφατες μεγάλες ανασκοπήσεις ερευνών έχουν δείξει ότι η λήψη αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα προσαρμόζεται στην άσκηση, να μειώσει την απόδοση ή ακόμα και να εξαλείψει ορισμένα από τα οφέλη υγείας που σχετίζονται με την άσκηση. Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί ότι τα αντιοξειδωτικά που λαμβάνονται μέσω της διατροφής, είναι περισσότερο ευεργετικά σε σύγκριση με αντίστοιχα συμπληρώματα. Γενικά, τροφές που περιέχουν αντιοξειδωτικά προλαμβάνουν και καταπολεμούν τις οξειδώσεις που επιβαρύνουν τον οργανισμό ενισχύοντας την ικανότητά του να αμυνθεί απέναντι σε πλήθος ασθενειών (ανοσοποιητικό σύστημα).

Πολλά θρεπτικά συστατικά έχουν αναγνωρισμένη αντιοξειδωτική δράση (Infographic). Συγχρόνως έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερες από 8000 πολυφαινόλες, ενώσεις που εμφανίζουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Η ποσότητα και το είδος των πολυφαινολών στα τρόφιμα εξαρτώνται από την προέλευσή του, το βαθμό ωρίμανσης και τον τρόπο καλλιέργειας/εκτροφής, μεταφοράς, αποθήκευσης και παρασκευής του.

Βιβλιογραφία

Powers, S.K. & M.J. Jackson (2008). Exercise-induced oxidative stress: cellular mechanisms and impact on muscle force production. Physiol. Rev. 88:1243-1276.

Powers, S.K., L.L. Ji, A.N. Kavazis, and M.J. Jackson (2011). Reactive oxygen species: impact on skeletal muscle. Compr. Physiol. 1:941-969.

Thirupathi, A., Pinho, R.A. (2018). Effects of reactive oxygen species and interplay of antioxidants during physical exercise in skeletal muscles. J Physiol Biochem 74, 359–367. https://doi.org/10.1007/s13105-018-0633-1

Gomez-Cabrera, M., Ristow, M. & Viña, J. (2012). Antioxidant supplements in exercise: worse than useless? Am J Physiol. Endocrinol. Metab 302: E476 –E477; Letter to the Editor. doi:10.1152/ajpendo.00567.2011.

Mason, S.A., Trewin, A.J., Parker, L. & Wadley, G.D. (2020). Antioxidant supplements and endurance exercise: Current evidence and mechanistic insights. Redox Biology, 20 Feb https://doi.org/10.1016/j.redox.2020.101471

Powers, S.K. & Sollanek, K.J. (2014). Endurance exercise and Antioxidant Supplementation: Sense or nonsense? Sports Science Exchange, Vol. 27, No. 138, 1-4. Links:

https://www.gssiweb.org/sports-science-exchange/article/sse-137-endurance-exercise-and-antioxidant-supplementation-sense-or-nonsense---part-1

https://www.gssiweb.org/sports-science-exchange/article/sse-138-endurance-exercise-and-antioxidant-supplementation-sense-or-nonsense---part-2

Ελένη Αλεξίου