«Ο άνεμος φυσούσε με ταχύτητα 80 χλμ/ώρα όταν ο Σέρπα σχοινοσύντροφός μου Nawang Gombu ήταν να κάνουμε κορυφή. Τόλμησα να βγάλω το κεφάλι μου έξω από το αντίσκηνο στον δαιμονισμένο αέρα, αντίσκηνο που είχαμε στήσει σε ένα μικρό πλάτωμα στα 8.380μ στην νοτιοανατολική κόψη του Έβερεστ.

Δεν είναι ακριβώς ο καιρός που υπολογίζαμε ή που ελπίζαμε ότι θα βρούμε, αλλά είχα εμπειρία από πολύ χειρότερες καταστάσεις στα πάνω από 10 χρόνια που σκαρφαλώνω ψηλά βουνά. Πίστεψα ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, να κάνουμε κορφή και να γυρίσουμε πίσω ζωντανοί.

Αργότερα την ίδια μέρα, περίπου στις 1:00 το μεσημέρι, 1η Μαϊου του 1963, σταθήκαμε στην «Στέγη του Κόσμο» και έγινα έτσι ο πρώτος Αμερικάνος που πάτησε το πόδι του στο Έβερεστ…

Μου είναι δύσκολο να φανταστώ ότι έχουν περάσει κιόλας 50 χρόνια από εκείνην την ημέρα. Ανακάλεσα στην μνήμη όλες αυτές τις αναμνήσεις επειδή θα μαζί με τους σχοινοσυντρόφους και φίλους εκείνης της αποστολής αλλά και άλλα 700 μέλη του American Alpine Club θα γιορτάσουμε την 50η επέτειο της αποστολής εκείνης στο San Francisco. Περιμένω πως και πώς να ξανασυναντηθώ με παλιούς φίλους που έχουμε μοιραστεί πολλά αλλά και με την νέα γενιά των ορειβατών του Έβερεστ και άλλων ψηλών βουνών που αντιμετωπίζουν πλέον ένα βουνίσιο περιβάλλον πολύ διαφορετικό από αυτό είχαμε βρει εμείς δεκαετίες πίσω.

Το 1963, η αποστολή μας είχε προσλάβει 32 Sherpa και 909 μεταφορείς που μας βοήθησαν να κουβαλήσουμε 27 τόνους εξοπλισμού σε ένα trek απόστασης 300 περίπου χιλιομέτρων από το Κατμαντού στο Base Camp του Έβερεστ. Καθώς προχωρούσαμε όλο και πιο βαθιά στο βουνό ανεβαίναμε σε μεγάλο υψόμετρο ερημιά με το χιόνι, τους πάγους και τα βράχια να μας περιβάλλουν. Για περισσότερο από ένα μήνα, περνούσαμε προσεκτικά γέφυρες χιονιούς πάνω από σπηλαιώδης crevasses, στήναμε σκάλες για να σκαρφαλώνουμε πιο εύκολα τοίχους πάγου και εγκαθιστούσαμε συνεχώς σταθερά σχοινιά για όλη την αποστολή. Η ομάδα μας αποτελείτο από μερικούς από τους πιο ικανούς και δυνατούς αναρριχητές στην τότε Αμερικανική ορειβατική κοινότητα. Πολλοί από εμάς ήμασταν επαγγελματίες οδηγοί βουνού με χρόνια αναρρίχησης σε μεγάλα υψόμετρα και σοβαρή ορειβατική εμπειρία στα βιογραφικά μας.

Σήμερα, το trek για το Base Camp του Έβερεστ έχει μειωθεί σε μια 45λεπτη πτήση με αεροπλάνο και μια πεζοπορία 60 περίπου χιλιομέτρων. Υπάρχουν στην πορεία ξενώνες με φαγητό, κρεβάτια και μπύρες, λούσα και πολυτέλειες που τότε εμείς το 1963 ούτε που θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Υπάρχει επίσης και μία πληθώρα υπηρεσιών και γραφείων που υπόσχονται στους πελάτες τους ότι θα ζήσουν «την εμπειρία της ζωής τους» έναντι βέβαια μιας διόλου ευκαταφρόνητης αμοιβής. Ενώ τα περισσότερα σεβαστά και αναγνωρισμένα γραφεία συνοδών βουνού απορρίπτουν πελάτες με ελλιπή εμπειρία, υπάρχει ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός νέων γραφείων οι οποίοι με πιο χαμηλό μάλιστα κόστος ρίχνουν νερό στο κρασί τους και χαλαρώνουν τα κριτήρια συμμετοχής σε μια ομάδα ανάβασης στο βουνό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα όλοι και λιγότεροι άπειροι ορειβάτες να προσπαθούν να ανέβουν στο Έβερεστ.

Τον Μάιο του 2012, ο γιός μου, Leif Whittaker με την χορηγία του Eddie Bauer (της ίδιας εταιρείας που μας είχε προμηθεύσει πουπουλένιο ρουχισμό και υπνόσακους το 1963) έκανε για δεύτερη φορά κορφή στο Έβερεστ. Κατά την ανάβαση, ο Leif ήταν αναγκασμένος να περιμένει για πάνω από ώρα ακριβώς κάτω από την κορυφή, στα 8750μ (σσ κάτω από το Hillary Step), περιμένοντας πάνω από 100 ορειβάτες να κατέβουν τα φιξαρισμένα σχοινιά. Ο Leif θυμάται ότι κάποιοι από αυτούς ήταν εξαντλημένοι σε οριακό σημείο.

Δυστυχώς, το 2012 ήταν η 2η πιο θανατηφόρα σεζόν στην ιστορία του βουνού. Το Έβερεστ «πήρε μαζί του» 10 ανθρώπους και αν ο καιρός, την ημέρα που ανέβηκε ο γιός μου ήταν άσχημος, ο αριθμός αυτός θα μεγάλωνε σίγουρα. Οι θάνατοι στις περισσότερες περιπτώσεις θα μπορούσαν να αποφευχθούν. Οφείλονταν σε εξάντληση, νόσο του υψομέτρου, πολύ αργό ρυθμός ανάβασης και μη αυτογνωσία ή αδυναμία αναγνώρισης προσωπικών ορίων. Η έλλειψη εμπειρίας σε αναβάσεις υψομέτρου και χαμηλών θερμοκρασιών αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων περιστατικών.

Η ευκολία πρόσβασης στο Έβερεστ αλλά και η αδυναμία μερικών οδηγών βουνού να απορρίψουν πελάτες –ή να τους γυρίσουν πίσω από το βουνό- σημαίνει ότι ολοένα και περισσότεροι άπειροι ορειβάτες μένουν καθηλωμένοι στην «Ζώνη του Θανάτου».

Το 1963 η αποστολή μας πάλεψε με πολύ χειρότερο καιρό και κρύο. Ήμασταν όμως έμπειροι άνθρωποι του βουνού που είχαμε σκαρφαλώσει σε πολλά ψηλά και πανέμορφα βουνά αλλά και είχαμε επιστρέψει άπραγοι από ακόμα περισσότερα.

Το Έβερεστ είναι ένα δοξασμένο και θαυμάσιο βουνό. Έχει μια μοναδική αύρα, μια θελκτική ικανότητα στην οποία δεν μπορείς να αντισταθείς. Οι άνθρωποι της περιπέτειας πάντα θα θέλουν να δοκιμάζουν τους εαυτούς τους πάνω σε αυτά τους υπέροχους τοίχους από χιόνι, βράχια και πάγο που το περιβάλλουν. Αυτό είναι θεμιτό. Απλά, στα επόμενα 50 χρόνια, πιστεύω ότι θα μπορούμε να μάθουμε από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μας και ας ελπίσουμε ότι οι εμπειρίες που θα έχουμε αποκομίσει να γίνουν οδηγός μας…»

Σχόλια Advendure: O Jim Whittaker μαζί με τον Sherpa Nawang Gombu κατάφεραν και έκαναν κορφή από την κλασική διαδρομή την 1η Μάη του 1963. Αυτή η επιτυχία όμως δεν ήταν η μοναδική της αποστολής τότε. Η δουλειά τους δεν είχε τελειώσει. Μετά από μερικές εβδομάδες ξεκούρασης και ανάληψης δυνάμεων, τέσσερις άλλοι ορειβάτες ήταν έτοιμοι να «κατακτήσουν» την κορυφή. Το πλάνο ήταν φιλόδοξο. Οι ορειβάτες Willi Unsoeld και Tom Hornbein θα προπαθούσαν να ανέβουν από μια νέα διαδρομή από την Δυτική Κόψη (West Ridge), ενώ οι άλλοι δύο, ο Lute Jerstad και ο Brant Bishop θα ακολουθούσαν την κλασική από το Νότιο Διάσελο (South Col) που ακολούθησαν οι Sir Edmund Hillary και Tenzing Norgay το 1953. Και οι δύο ομάδες ήλπιζαν να συναντηθούν στην κορφή στις 22 Μαϊου και να κατέβουν μαζί από εκεί.

Δεν ήταν όλα ευνοϊκά για αυτούς όμως. Μια φωτιά από μια φιάλη μαγειρέματος βουτανίου κατέκαψε το αντίσκηνο των Bishop και Jerstad τους ανάγκασε να ξεκινήσουν για την κορφή νωρίτερα από ότι υπολόγιζαν. Τα πράγματα χειροτέρευαν. Οι άνεμοι δεν έπεσαν κάτω από τα 100χλμ/ώρα. Ο Bishop περιέγραψε το Νότιο Διάσελο σαν το «πιο απομονωμένο και απόμακρο μέρος στο πρόσωπο της Γης. Στο Έβερεστ ο άνεμος έχει πολλές φωνές. Φωνάζει, ψιθυρίζει, ουρλιάζει. Μερικές φορές νομίζεις ότι ακούς το κλάμα ενός μωρού. Αλλά πάντα είναι ο αέρας». Εφτάμισι ατελείωτες ώρες αργότερα, οι δύο τους στάθηκαν στην κορυφή. Κάρφωσαν την σημαία της National Geographic Society (χορηγού της αποστολής) δίπλα στην σημαία που είχε καρφώσει την αμερικάνικη ο Whittaker. Ο Jerstad τράβηξε το πρώτο βίντεο που έχει τραβηχτεί από την κορφή του Έβερεστ ενώ ο Bishop έβγαζε φωτογραφίες. Με την αίσθηση ψύχους (wind chill) να φτάνει τους -68C, τα χέρια και των δύο ανδρών ήταν στα όρια κρυοπαγήματος. Μετά από 45 λεπτά στην κορφή χωρίς ίχνος από τους Unsoeld και Hornbein και με τα αποθέματα οξυγόνου να τελειώνουν, οι Bishop και Jerstad ξεκίνησαν την κατάβαση. Το σκοτάδι τους βρήκε πολύ μακριά από την κατασκήνωση.

Αφού είχαν κατέβει αρκετά, στο απόκοσμο σκοτάδι που γινόταν πυκνότερο οι Bishop και Jerstad άκουσαν φωνές. Δεν είχαν τρελαθεί. Οι Unsoeld και Hornbein είχαν μόλις φτάσει στην κορυφή. Οι πρώτοι που θα το κατάφερναν από την Δυτική Κόψη! Οι δύο τελευταίοι όμως εκτός από το απόλυτο σκοτάδι είχαν να αντιμετωπίσουν και μια κατάβαση σε μια τελείως άγνωστη για αυτούς διαδρομή αφού είχαν ανέβει από αλλού. Οι Bishop και Jerstad σε μια προσπάθεια να τους καθοδηγήσουν σωστά, πήγαιναν πάνω κάτω για να αφενός για να μείνουν ζεστοί και αφετέρου για να διατηρήσουν τα ίχνη τους στο χιόνι, φωνάζοντάς τους συνεχώς για να τους προσανατολίσουν. Μετά από ώρες τα κατάφεραν! Μαζί και οι τέσσερις συνέχισαν την κατάβαση. Η διαδρομή ήταν πολύ δύσκολο να ακολουθηθεί σωστά στο απόλυτο σκοτάδι. Κατά τις 12:30 τα ξημερώματα και αφού οι άνεμοι ηρέμησαν οι τέσσερις σύντροφοι αποφάσισαν να κάνουν αναγκαστικό bivouac μέχρι την ανατολή του ηλίου, σίγουρα μια παρακινδυνευμένη απόφαση σε τόσο μεγάλο υψόμετρο. Οι τέσσερίς τους πέρασαν τις επόμενες αιώνιες ώρες μέχρι την ανατολή του ηλίου αγκαλιά. Χαρακτηριστικά ο Unsoeld ζέσταινε τα πόδια του Hornbein στην γυμνή κοιλιά του, σώζοντάς τον από βέβαια κρυοπαγήματα.

Με την ανατολή του ηλίου, οι ορειβάτες συνέχισαν την κατάβασή τους, σωματικά εξαντλημένοι, αλλά με μια φοβερή ψυχική ανάταση αφού ενάντια στις πιθανότητες και την λογική είχαν καταφέρει και είχαν περάσει την νύχτα σε τόσο μεγάλο υψόμετρο. Άλλη μια πρωτιά στο Έβερεστ! Συνάντησαν τον Dave Dingman ο οποίος είχε εγκαταλείψει την προσπάθεια να κάνει κορφή σε μια προσπάθεια αναζήτησης των χαμένων συντρόφων του. Ο Dingman τους συνόδευσε στο base camp.

Όλα έχουν και το τίμημά τους. Οι Unsoeld και Bishop δεν μπορούσαν να περπατήσουν λόγω κρυοπαγημάτων. Οι sherpas τους μετέφεραν επειγόντως σε νοσοκομείο στην Κατμαντού και από εκεί στο Νέο Δελχί. O Bishop dεν κατάφερε να κρατήσει κανένα από τα 10 δάκτυλα του ποδιού του. Ο Unsoeld κι αυτός νοσηλεύτηκε για αρκετούς μήνες, χάνοντας στο τέλος 9 δάκτυλα.

Στις 23 Μάρτη, τρεις μόλις μέρες μετά την δημιουργία του base camp, Jake Breitenbach, νεαρός ορειβάτης από το Wyoming, πέθανε ακαριαία όταν τόνοι πάγου έπεσαν πάνω του σε μια προσπάθεια διάσχισης του παγετώνα Khumbu. Παρόλο λοιπόν που η όλη αποστολή δεν είχε ξεκινήσει με τους καλύτερους οιωνούς, θεωρείται και ήταν άκρως πετυχημένη. Κατάφερε πολλές πρωτιές: πρώτοι Αμερικάνοι στην κορφή, πρώτη φορά που σκαρφαλώθηκε από τόσους πολλούς ταυτόχρονα και πρώτη ταυτόχρονη ανάβαση από δύο διαφορετικές διαδρομές. Τον Ιούλιο του 1963 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ John F. Kennedy σε μια τελετή στον Λευκό Οίκο αφιερωμένη σε αυτό το επίτευγμα απένειμε στην ομάδα ύψιστες τιμές…

Tο παρακάτω απόσπασμα είναι από την –αποτυχημένη λόγων καιρικών συνθηκών- προσπάθεια αναβίωσης της πρώτης ανάβασης της Δυτικής Κόψης από τους Unsoeld και Hornbein, με εντυπωσιακά πλάνα από την προσπάθεια του 1963…

O Jim Whittaker έχει γράψει και ένα βιβλίο για την αποστολή -και όχι μόνο- με τίτλο “A Life on the Edge: Memoirs of Everest and Beyond”. Μια επετειακή έκδοση αναμένεται μέσα στον Απρίλιο του 2013.

Το άρθρο του Jim Whittaker είναι απόσπασμα από δική του καταχώρηση στους Seattle Times.